'Waarom moeten gezinnen de subsidiefactuur van zonnepaneelkoningen als Fernand Huts betalen?'

Freyafactuur, Turteltaks of Bourgeoisbelasting? Lage inkomens, alleenstaanden en gezinnen betalen zich blauw om de woekersubsidies aan zonnepaneelkoningen als Fernand Huts en banken als ING te betalen. 'Het is de wereld op zijn kop', zegt Peter Mertens (PVDA) in een opiniestuk op knack.be. 'Op 15 november trekken we de straat op om te zeggen dat het anders kan.'

Het out of the box denken van Fernand Huts

Op 11 juli 2015 krijgt Fernand Huts "het Gulden Spoor voor Economische Uitstraling" op het Antwerpse stadhuis. De man die de Wet Major en de bescherming van de Antwerpse dokwerkers wil aanpakken, en tegelijk ook zonneplantagekoning is, wordt feestelijk op het Stadhuis ontvangen. Het gaat om een initiatief van de Beweging Vlaanderen-Europa, in samenwerking met Vlaanderen Feest! en het Antwerpse stadsbestuur, dat "verdienstelijke personaliteiten die een opmerkelijk spoor op het sociaaleconomische terrein trekken" bekroont. Burgemeester Bart De Wever loofde Huts' zakelijk inzicht en "out of the box denken."

Out of the box, inderdaad. Vanaf de regering toelaat dat multinationals aan het subsidie-infuus mogen hangen voor zonneplantages twijfelt Huts niet. Hij laat in één jaar tijd twintig gigantische zonnedaken aanleggen op de loodsen van Katoen Natie in Kieldrecht, en op industrieterreinen in Genk en Gent. Goed voor een totale oppervlakte van 800.000 m2, of 160 voetbalvelden vol. Huts is er net op tijd bij: hij krijgt 450 euro per megawattuur voor zijn zonnepanelenparken in Kieldrecht, en dat nog twintig jaar lang. "Niemand profiteert meer van de subsidies dan Fernand Huts, de havenbaas van Katoen Natie.

'Waarom moeten gezinnen de subsidiefactuur van zonnepaneelkoningen als Fernand Huts betalen?'

Hij krijgt elk jaar opnieuw een subsidie van 13 miljoen euro per jaar", schreef PVDA-energiewatcher Tom De Meester eerder al. "En het cynisch gevolg is dat de gezinnen de rekening krijgen. Zo betalen de gezinnen in het Waasland jaarlijks 147 euro extra voor de zonneplantages van Huts." Dit is out of the box denken op kap van de gezinnen. Het wordt veel te weinig gezegd: het subsidiedebacle is in de eerste plaats een debacle van de allergrootste zonnepaneelplantages. Het probleem zit niet bij de paar zonnepanelen van de buurman. Het gaat om 4.721 grote zonnepanelenparken die de helft van alle zonnesubsidies opslorpen, 47 procent om precies te zijn. De regering heeft hen laten graaien wat er te graaien valt, en nu moet de samenleving ophoesten.

Een vlaktaks van 100 euro op verwarming en verlichting

"In totaal stijgt de elektriciteitsfactuur voor een gemiddeld gezin met 417 euro. In vergelijking met vorig jaar betekent dat een stijging van maar liefst 65 procent op één jaar tijd", aldus De Meester. "Dat is onaanvaardbaar. De elektriciteitsfactuur lijkt wel een aanslagbiljet van de belastingen." De Turteltaks is een vlaktaks van 100 euro op verwarming en verlichting. Terwijl dat basisbehoeftes zijn die essentieel zijn voor een menswaardig leven. Of je nu veel verdient of weinig: iedereen betaalt die 100 euro. Zowel een alleenstaande gepensioneerde met een minimumpensioen, als een grootverdiener die alle schaapjes al lang op het droge heeft.

'Door de kosten opnieuw naar de gezinnen, de alleenstaanden, zelfstandigen en kleine bedrijven door te schuiven, ondergraaft de regering het draagvlak ook voor groene stroom.'

Door de kosten opnieuw naar de gezinnen, de alleenstaanden, zelfstandigen en kleine bedrijven door te schuiven, ondergraaft de regering het draagvlak ook voor groene stroom. Groene stroom wordt dan synoniem met meer taksen en een onrechtvaardig belastingbeleid. Lage inkomens, alleenstaanden en gezinnen betalen zich blauw om de woekersubsidies en luxekortingen voor multinationals zoals Katoen Natie en ING te betalen. Dat is het zogenaamde groenestroombeleid zoals we vandaag kennen. Het is de wereld op zijn kop.

De kleine huishoudens worden de grote melkkoe

"Het beleid heeft nood aan een singlereflex". Dat vertelde Bart Somers onlangs met afgestreken gezicht voor de tv-camera's. "Op naar singlevriendelijk Vlaanderen", zo zei Somers. En geef hem maar eens ongelijk: van alle volwassenen in ons land wonen 17 tot 18 procent alleen. Somers is een vriendelijk man en erg welbespraakt. Ik denk dat hij in staat is om zowat alles te verkopen. Maar met de singlereflex leuren, op het moment dat de Turteltaks wordt doorgeduwd, dat is misschien ook voor hem net iets te ambitieus. Want precies de alleenstaanden worden bovenmatig getroffen door de Turteltaks. "Discriminatie van alleenstaanden", zo noemt fiscaal expert Michel Maus de maatregelen, "een crapuleuze maatregel". Voor een alleenstaande met een stroomverbruik van 600 kilowatturen per jaar betekent de Turteltaks een stijging van de stroomfactuur met 75 procent. De kleine huishoudens worden de grote melkkoe, zij moeten die 100 euro immers in hun eentje betalen, en dat is niet bepaald singlevriendelijk.

'Wie veel heeft zal nog meer krijgen, wie niets heeft zal wat hij heeft worden ontnomen'

Met ons catastrofale energiebeleid worden we zo stilaan een Europese uitzondering. Op drie jaar tijd zijn de prijzen in ons land vier keer sneller gestegen dan in onze buurlanden. Eerder dit jaar was stroom in ons land nog 6 procent goedkoper, maar vanaf januari wordt elektriciteit 37 procent duurder dan onze buurlanden. België wordt het allerduurste energieland van de ons omringende landen. Duurder dus dan Duitsland, Frankrijk, Nederland, en Groot-Brittannië.

"De groep mensen die hun energiefactuur niet meer kan betalen, zal alleen maar groter worden. Kwetsbare gezinnen die verwarmen op elektriciteit of die niet de mogelijkheid hebben om oude huishoudtoestellen te vervangen zijn bijzonder vatbaar voor prijsstijgingen. Door de financiering van de transitie eenzijdig op de gezinnen af te schuiven, dreigen we te dweilen met de kraan open", vertelt Leen Smets van Samenlevingsopbouw, een organisatie die actief is in de buik van de samenleving. De energiearmoede zal nog toenemen, zo zeggen alle terreinwerkers. "Deze extra taks dreigt er al voor te zorgen dat nog meer mensen afgekoppeld worden van elektriciteit. Dat zijn er nu al vier per dag.", zegt Thijs Smeyers, stafmedewerker Armoede en Sociaal Beleid van Caritas Vlaanderen.

"'Wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft worden ontnomen.' Met dat lucide en behoorlijk radicale statement klaarde de brave apostel Mattheus niet alleen de operatie-Turtelboom uit, maar evengoed de jarenlange subsidiëring van de zonnepanelen.", schrijft journalist Paul Goossens. "Dat ze rijkelijk was, is bekend, maar dat het vooral smullen was voor de betere middenklasse en de zonnekoningen uit de haven- en de bankwereld, blijft onderbelicht. Met de zegen van de socialisten ontspoorde het panelenfeest tot een decadente slurppartij, waar het werkvolk en de lagere inkomensgroepen zelfs geen kruimel werd gegund. Voor hen geen zonnepanelen of certificaten. Pas als de rekening van de braspartij wordt vereffend, worden ze aangesproken. Om te betalen."

Open VLD en SP.A: vandaag rollend over de vloer, gisteren samen in de liberaliseringsregering

Vandaag rollen Open VLD en SP.a vechtend over de vloer van het Vlaams Parlement om elkaar de zwarte piet van de energiefactuur door te schuiven. Dat is eigenaardig, want beide partijen zaten mee aan de bron van het probleem. Het groene stroomverhaal begint in 2000 als de paarsgroene regering Dewael, met Open VLD - SP.a - en Groen dus, een onrechtvaardig subsidiesysteem voor groene stroom uitwerkt waarbij de factuur rechtstreeks in de energiefactuur van de gezinnen wordt doorgerekend.

'Met Patrick Dewael als minister-president en Steve Stevaert als minister van energie is in Vlaanderen de energiemarkt geliberaliseerd.'

Met Patrick Dewael als minister-president en Steve Stevaert als minister van energie wordt in Vlaanderen de energiemarkt geliberaliseerd. Het is het 'tijdperk' van 'De Derde Weg', het codewoord waarmee Tony Blair en Gerhard Schröder enthousiast de neoliberale krachten van de vrije markt omarmen. Die krachten van de vrije markt worden losgelaten op alles en nog wat, ook op essentiële basisbehoeften zoals verwarming en elektriciteit.

De balans kennen we: stijgende energieprijzen en afbouw van klantenservice enerzijds, woekerwinsten voor Electrabel & Co anderzijds. Ook met de zogenaamde 'groenestroomcertificaten' kiest paarsgroen radicaal voor 'de markt'. Electrabel en de andere reuzen mogen spotgoedkoop lokaal geproduceerde groene energie opkopen, terwijl de rest van de torenhoge subsidiekost doorgerekend wordt in de energiefactuur van gezinnen en kleine bedrijven. In 2004 wordt dat systeem ook toegepast op zonnepanelen, door de regering Leterme I, opnieuw met liberalen en socialisten. Het wordt de kroniek van een aangekondigd falen. Energie-expert Aviel Verbruggen voorspelde toen al dat de factuur voor de consument zo hoog zou oplopen "dat het systeem zal imploderen onder zijn eigen gewicht."

Wat baten kaars en bril, als de uil verblind wordt?

Maar wat baten kaars en bril, als de uil verblind wordt? Verbind door overgesubsidieerde elektriciteit. In 2008 loopt de subsidiekost helemaal uit de hand. Eigenaars krijgen 450 euro per megawattuur zonnestroom, twintig jaar lang, terwijl de zonnepanelen zelf intussen fors goedkoper worden. Multinationals als Katoen Natie bouwen in sneltempo zonnepanelenplantages en strijken miljoenen subsidies op. Banken als ING zetten zelfs speciale leasingconstructies op om het koetje te melken. "Wie zijn rekenmachientje erbij neemt, stelt vast dat zonnepanelen een lucratieve belegging geworden zijn", waarschuwden specialisten al in 2008. "Wat iedereen zich afvraagt, is wanneer de overheid zal ingrijpen om de beleggershype rond zonne-energie af te zwakken", klinkt het in De Standaard, op 12 april 2008.

Niet dus. De regering Peeters I - opnieuw met liberalen - geeft niet thuis. Pas in januari 2011 worden de subsidies verlaagd van 450 euro naar 350 euro, onvoldoende om de oversubsidiëring aan te pakken. Oppositiepartijen Open VLD en Groen trekken samen van leer tegen de plannen van de Vlaamse regering om de subsidies voor zonnepanelen versneld af te bouwen, en geven er zelfs een gezamenlijk persbericht over uit. Ze pleiten voor een "meer geleidelijke afbouw", maar dat kan niet anders dan betekenen dat de financiële speculatie met grootschalige zonnepanelenparken nog langer wordt aangehouden. De teller van het aantal zonnepanelen in Vlaanderen staat ondertussen op 182.000, en de factuur voor de samenleving is opgelopen tot 312 miljoen euro per jaar. "Zonnepanelen blijven een bijzonder slimme investering", blijft Freya Van den Bossche nochtans volhouden. "Ook in de nieuwe steunregeling zijn zonnepanelen snel terugverdiend en blijven ze daarna nog jarenlang gratis stroom en groenestroomcertificaten opleveren." Tja.

De Freyafactuur van 72 euro

Het gevolg laat zich raden: in april 2011 zien de gezinnen hun jaarlijkse energiefactuur stijgen met gemiddeld 72 euro. De Freya-factuur zorgt voor een storm van protest. De PVDA trekt samen met 18.000 consumenten naar de Raad van State en het Hof van Beroep in Brussel, dat ons uiteindelijk principieel gelijk geeft. De juridische argumenten waarop de distributienetbedrijven Eandis en Infrax zich in 2011 baseerden om de prijs voor de consument met 72 euro te verhogen slaan nergens op. En dus is de prijsverhoging onwettelijk. Maar of de consumenten ooit hun geld zullen terugzien, daar spreekt het Hof van Beroep zich merkwaardig genoeg nog niet over uit. Er rijst immers plots een belangrijk en ingewikkeld bevoegdheidsprobleem, zegt het Hof van Beroep, en daar moet zowaar eerst het Grondwettelijk Hof over geraadpleegd worden. Op de lange baan schuiven, heet zoiets. Het is pas wanneer de mensen in beweging komen dat de Vlaamse regering, onder druk van het massale protest de woekersubsidies versneld afbouwt.

Turteltaks of Bourgeoisbelasting?

Geert Bourgeois, minister-president van de Vlaamse regering die de Turteltaks invoerde, vertelde tegen Linda Dewin van Villa Politica dat de Turteltaks "nodig en billijk" is en dat het geen zin heeft om te debatteren over wie nu precies verantwoordelijk was voor de ontspoorde zonnefactuur. "Ik doe niet mee aan het zoeken van een zondebok", zei Geert Bourgeois. Misschien omdat die zoektocht al snel bij... Geert Bourgeois zelf zou uitkomen?

De zonnepanelensubsidies zijn opgestart in 2006, door een regering met de N-VA. Geert Bourgeois zat toen in de regering. Toen de subsidies ontspoorden tussen 2008 en 2009, was dat onder de eerste regering Peeters met N-VA, opnieuw met Geert Bourgeois in de regering. Toen de kosten verder ontspoorden, vanaf 2009, was dat onder de tweede regering Peeters met N-VA, en opnieuw met Geert Bourgeois als minister. En de Turteltaks wordt ingevoerd door een regering met Geert Bourgeois als minister-president. Niemand gelooft dat minister Bourgeois naar het toilet was, telkens toen die beslissing werd genomen. De waarheid is dat de N-VA op één lijn zat met de SP.A, en akkoord was met de zonnepanelensubsidies en de subsidiëring van de industriële zonneplantages. Het spreekwoord waarin de woorden hoofd en boter voorkomen, geldt dus evenzeer voor de N-VA als voor de andere partijen die de laatste tien jaar aan de macht waren.

En zeggen dat het anders kan

Op 15 november trekken we dan de straat op in een grote Protestparade in Brussel om de Turteltaksen en de hoge energieprijzen aan te klagen. Maar vooral om te zeggen dat het anders kan. Schrap de groenestroomkosten uit de energiefactuur, zoals de Vlaamse energiewaakhond VREG al in 2013 suggereerde. Gebruik de nucleaire winsten om te investeren in groene stroom, in plaats van de gezinnen op kosten te jagen. En pak de misbruiken aan.

Breng de woekerrendementen van grootschalige zonnepanelenparken in kaart en room de overdreven zonnewinsten af. Dat is allemaal perfect mogelijk.