PVDA-Kamerlid bezoekt gevangenis van Antwerpen: “Je kan niet anders dan respect hebben voor de cipiers”

“Toen ik op woensdag 23 juni de gevangenis van Antwerpen bezocht, trok ik grote ogen. Overbevolking, te weinig personeel en een algemeen gebrek aan respect van de politiek. Dit is niet werkbaar voor de cipiers en niet leefbaar voor de gedetineerden. De cipiers hebben al zo vaak de alarmbel geluid, maar regering na regering komt er amper verbetering”, schrijft PVDA-volksvertegenwoordiger Gaby Colebunders.

Wie naar het arresthuis in de Begijnenstraat wil, moet eerst door een hippe winkelbuurt in Antwerpen. Het contrast met de gevangenis, gebouwd in 1855, is groot. Verroeste poorten, kapotte ramen met een plank ervoor getimmerd, …

De rondleiding begint met ontnuchterende cijfers. In de gevangenis is er officieel plaats voor 413 gedetineerden, maar op het moment van ons bezoek waren er maar liefst 685 (!) gedetineerden aanwezig. “Een paar weken geleden waren het er zelfs 720”, vertelt een cipier. We kunnen verschillende afdelingen bezoeken: de cellen, de keukens, de vrouwenafdeling, de technische diensten, ... Na mijn rondleiding hebben we een boeiend onderhoud met de vakbonden, om te horen hoe zij naar de situatie in de gevangenis kijken.

Lees voort onder de foto

Geen enkele privacy

De overbevolking wordt het duidelijkst in de cellen. In een cel van een paar vierkante meter slapen drie gedetineerden, terwijl er maar één stapelbed staat. Eén iemand moet dus op een matras op de grond slapen. Op de cellen voor zes mensen zitten er acht. Wie naar het toilet moet, heeft geen enkele privacy. Wie ‘s nachts gaat plassen, moet opletten dat hij niet struikelt over de persoon die op de grond slaapt. Dit zijn geen humane situaties. Dit zorgt begrijpelijkerwijs voor spanningen, die ook geuit worden naar het personeel. “We voelen dat het aantal incidenten is toegenomen”, zegt een cipier.

“Officieel zitten we op mijn afdeling min of meer op kader qua personeel, maar eigenlijk komen we handen te kort.” Veel cipiers zijn zelfs verplicht om verlofdagen op te sparen door de onderbezetting. “Eén van onze collega’s is nu twee jaar op permanent verlof in de aanloop naar zijn pensioen. Zoveel dagen had hij opgespaard! Het probleem is dat zijn post op papier ingevuld is, ook al zet hij hier nooit meer een voet binnen. Zoiets merk je meteen aan de werkdruk.”

Meer sport en onderwijs

“Gevangenen gaan hier vaak slechter buiten dan ze zijn binnengekomen.” De meeste cipiers zijn overtuigd van het nut van herstelgerichte straffen. Daarom doen ze hun best om het zo humaan mogelijk te maken, maar de infrastructuur en werkdruk laten dat niet altijd toe. Ze zien mensen hier drie, vier, soms zelfs tien keer opnieuw terug binnenkomen. Wat meer sport- en onderwijsvoorzieningen zouden de gevangenen vooruithelpen en de weerspannigheid doen afnemen, maar door het tekort aan personeel is het al een hele opgave om de mensen nog maar te laten wandelen of douchen, zeker als je ook nog eens de coronaregels in acht moet nemen.

In het arresthuis van Antwerpen is er ook een zogenaamde “annex”. Een soort gevangenis binnen de gevangenis waar mensen met mentale problemen terecht komen. België is nochtans al eens veroordeeld voor het incorrect behandelen van gedetineerden met psychiatrische klachten. Zij hebben zorg nodig en vragen een specifieke aanpak. Zij horen thuis in een speciale instelling en niet in een gevangenis.

Onderbetaald

Er is niet alleen een tekort aan plaats, maar ook aan personeel. Om toch mensen te vinden, werkt justitie steeds vaker met rosetta-contracten voor jongeren onder de 26 jaar. In plaats van een opleiding van 10 weken, worden deze mensen al ingeschakeld na slechts één week. De regering zegt dat deze contracten een springplank naar een echt contract zijn, maar in de realiteit is het verloop erg groot.

Het beroep van cipier is momenteel erg onaantrekkelijk, waardoor de instroom te klein is. Een startende gevangenisbewaker verdient om en bij de 1700 euro netto, met een premie voor “onaangenaamheden” van slechts 25 euro. Dat voor een job waar je 24 uur op 24 uur inzetbaar bent en geregeld werkt tijdens de feestdagen. Dat bedrag kan goed al twintig jaar niet meer gestegen zijn. Politieagenten krijgen een veel hogere gevarenpremie, terwijl de cipiers ook met veel incidenten te maken krijgen. Als je mensen warm wil maken voor dit beroep, moet er iets tegenover staan.

De cipiers voelen zich al jaren niet gehoord. Een goed voorbeeld is de vaccinatie. Een gevangenis is per definitie een collectiviteit waar de afstand niet altijd bewaard kan blijven. Het is dus logisch dat zij na de ouderen, de kwetsbare mensen en andere collectiviteiten gevaccineerd worden, maar dat is niet het geval. Er was opnieuw een stakingsaanzegging nodig om recht te krijgen op een vaccin. Voor de kleinste, meest evidente zaken moeten ze op tafel kloppen. Zelfs voor een uniform. Veel moeten een blauwe polo en zwarte broek gaan kopen bij de H&M omdat er niet genoeg uniformen zijn.

Warm-koud

Er moet naar de cipiers geluisterd worden als ze hun beklag doen, zeker na de drukke corona-periode. Steeds meer cipiers zijn langdurig ziek met mentale klachten en oververmoeidheid. In plaats van te luisteren naar hun terechte bekommernissen, voerde de vorige minister van Justitie Koen Geens de minimale dienstverlening in. Deze regering zet die plannen verder en blijft zelfs verder het statuut uithollen. De deur wordt opengezet voor een mogelijke privatisering van bepaalde taken, door een onderscheid te maken tussen taken die weggelegd blijven voor de echte cipiers en andere taken, zoals de bewaking van de deuren. Het zogenaamde “warm-koud-systeem”.

Die minimale dienstverlening is er echter vandaag al door de tekorten. De regering moet net zorgen voor een maximale dienstverlening als ze geen stakingen meer wil. Deze maatregel is dus niet alleen een schandalige beknotting van de democratische en syndicale rechten, maar zal in de praktijk niets oplossen, integendeel.

Wie de gevangenis bezoekt en écht luistert naar de cipiers, kan niet anders dan respect hebben voor hun werk. Zij kunnen op onze steun rekenen.