PVDA-energiespecialist Tom De Meester: “Er is infrastructuur om black-out te voorkomen, maar Electrabel moet meerkost betalen, niet de consument."

Niet de consument maar Electrabel en de andere energiemultionationals moeten opdraaien voor de stroomcrisis, zegt PVDA-energiespecialist Tom De Meester. Voor hem is, tien jaar vrije markt, de situatie “hoe langer hoe meer compleet absurd”.

We horen van alles over stroomschaarste, over een mogelijk afschakelen van gebieden, prijsstijgingen ... Is die schaarste reëel of worden er hier spelletjes gespeeld?

Tom De Meester. Feit is dat vandaag alle kerncentrales stilliggen, behalve een in Doel en een in Tihange. De andere vijf liggen allemaal stil. En in november, mogelijk in volle winter, valt er nog een uit! En ja, als er zoveel productiecapaciteit wegvalt, dan neemt het risico op stroomuitval enorm toe. In geval van schaarste voeren we normaal elektriciteit in uit Nederland, Frankrijk en Duitsland. Maar als er ook daar problemen komen, dan is een black-out niet meer te vermijden, zoals in Duitsland al gebeurd is. De regering werkt alleszins met een afschakelingsplan, waarin bepaalde gebieden tijdelijk worden afgeschakeld. Maar dat de overheid, die normaal voor een stabiele bevoorrading van zoiets belangrijk als elektriciteit moet zorgen, daar duidelijk niet meer toe in staat is, dat is een enorm probleem.

Kan ze een stroomonderbreking nog vermijden?

“De markt bracht alleen maar chaos, dat is nu wel duidelijk.  En een stroomcrisis wordt afgewenteld op de consument, door hoge prijzen voor elektriciteit of door stroompannes.“

Tom De Meester. Dat kan ze nog altijd, want de infrastructuur is er. Alleen hebben Electrabel en andere energieproducenten de voorbije jaren verschillende centrales gesloten, omdat ze niet rendabel waren omdat ze niet voldoende uren draaiden. En vorige winter hadden we nog een strategische reserve – extra gascentrales voor piekmomenten - in Vilvoorde en Seraing, maar vorige maand besliste de regering om dit jaar géén gascentrales standby te houden. Niet nodig, vond minister Marghem. We zijn nog geen maand verder en we zitten met de grootste stroomcrisis in tien jaar.

Het eerste wat de regering kan doen, is die strategische reserve opnieuw inzetten. Er zijn centrales genoeg, vorig jaar werden 9 offertes ingediend voor de strategische reserve. De infrastructuur bestaat wel, maar Electrabel & co eisen van de overheid miljoenen subsidies om die in bedrijf te brengen.

Ons standpunt is dat de regering Electrabel en de andere energiemultinationals moet verplichten om die centrales beschikbaar te houden in de winter. Zonder extra subsidies! Electrabel is verantwoordelijk voor het stroomtekort, zij mogen het probleem nu oplossen ook. Op hun eigen kosten, want ze hebben járen winsten gemaakt op onze kap. Op Duitsland na betalen we in Europa het meeste voor onze elektriciteit. En in ruil daarvoor zouden wij de slechtste energievoorziening in heel Europa moeten aanvaarden?

Op lange termijn is het probleem de vrije markt. Minister Marghem stelt Electrabel aansprakelijk en zegt dat het bedrijf een grote verantwoordelijk draagt. Ja natuurlijk, maar wie heeft die grote verantwoordelijk zomaar aan Electrabel gegeven? Daarvoor is de regering-Verhofstadt aansprakelijk, die in 1999 de energiemarkt liberaliseerde. Dat was nota bene een regering van liberalen, socialisten en groenen! Allemaal zogenaamd om de energiebevoorrading te verbeteren en de prijs laag te houden. En kijk waar we nu staan. Zeven kerncentrales die meer niet dan wel draaien en energieprijzen die de pan uit swingen.

Vijf van de zeven kerncentrales liggen stil, in november zelfs zes. Hoe is het mogelijk dat we desondanks aan die kernenergie blijven vasthangen?

Tom De Meester. Het is vooral Electrabel en Luminus zelf die daaraan vasthangen. Niemand anders. Niemand met enig gezond verstand gelooft nog in een toekomst met kerncentrales. Tenzij de federale regering, en dan vooral de N-VA, omdat die aan het handje lopen van de multinationals.

Hét argument van Electrabel om haar centrales langer aan de praat te houden is winst. Die centrales zijn volledig afgeschreven, betaald door de consument. Hoe langer die draaien, hoe meer winst voor Electrabel. De risico’s worden intussen enorm, de prijzen swingen de pan uit, we krijgen nu zelfs mogelijk stroomonderbrekingen … Intussen loopt Electrabel geen enkel risico. De situatie wordt hoe langer hoe meer compleet absurd.

Elektriciteit is in ons land bijzonder duur en daar kan dus nog een forse prijsverhoging bijkomen?

Tom De Meester. Het gevolg van heel deze affaire zal inderdaad zijn dat de consument de rekening mag betalen. Maandag werd er 120 euro betaald voor een megawattuur, dat is dubbel zoveel als vorige week. Er waren ook pieken van 400 euro en meer.  Die prijzen zullen de komende maanden verrekend worden in de energiefactuur van de gezinnen

Hoeveel gaat de consument daarvan voelen en hoe kan een regering de consument in deze kwestie beschermen?

Tom De Meester. Als het van de regering afhangt betaalt de consument in vergelijking met vorig jaar mogelijk tot 100 euro per jaar meer voor zijn elektriciteit. De marktprijs van de elektriciteit is het voorbije kwartaal verdubbeld en dat gaan de leveranciers op de consument afwentelen.

Wat de regering daartegen kan doen? Vergeet niet dat de regering de ene prijsverhoging na de andere heeft doorgevoerd en dat ze bijvoorbeeld de btw opnieuw van 6 naar 21 procent heeft opgetrokken. Vroeger lag de prijs voor elektriciteit bij ons lager dan in onze buurlanden, nu zitten we daar ver boven.

Voor ons is het dan ook evident dat de regering die btw met onmiddellijke ingang moet terugschroeven.

Voor ons is het dan ook evident dat de regering die btw met onmiddellijke ingang moet terugschroeven. Daarmee zou ze de impact van de stroomcrisis voor de consument al serieus verminderen. Dat kan onmiddellijk.

Meer fundamenteel wordt het hoog tijd dat de energievoorziening opnieuw in handen van de overheid komt. De markt bracht alleen maar chaos, dat is nu wel duidelijk. In de vrije markt is er niemand verantwoordelijk, elk bedrijf zorgt alleen voor zichzelf, voor zijn eigen winst. En een stroomcrisis wordt afgewenteld op de consument, door hoge prijzen voor elektriciteit of door stroompannes. Dat is het fundamenteel probleem

Energie moet voor u opnieuw in handen van de gemeenschap komen.

Tom De Meester.  Absoluut. Daar moeten we opnieuw naartoe. En we moeten heel dringend, om investeringen in groene energie vlot te trekken, een publiek energiebedrijf oprichten, om zelf die investeringen te kunnen doen. Steden en gemeenten kunnen daarbij helpen door zelf ook energiebedrijven op te richten. Alles wat helpt om energie in publieke handen te krijgen moeten we steunen. Daarin kunnen ook coöperaties een rol spelen. Er moet voor de hele samenleving wel een gemeenschappelijk masterplan zijn, voor groene en duurzame energie die op elk moment gegarandeerd is. Dat kun je onmogelijk aan de private markt overlaten en al helemaal niet aan minister Marghem.