Publifin: hoe een lokale politicus erin slaagde 500.000 euro per jaar bijeen te scharrelen via intercommunales

Het gebrek aan democratische controle en het liberale beheer bij intercommunales scheppen ook ruimte voor persoonlijk gewin. De optelsom van vergoedingen voor openbare mandaten wordt beperkt tot een plafond van 180.000 euro bruto per jaar. Vandaar dat Publifin nv’s creëerde of overnam. In die nv’s kunnen politici zetelen en tegelijk ontsnappen aan de opgelegde plafonds voor openbare bedrijven.

In principe moet een intercommunale lokale publieke voorzieningen beheren om gemeentelijke diensten te verzekeren aan een breed publiek. De activiteiten van de intercommunale moeten ook onder controle staan van de lokale verkozenen. Dat systeem zou moeten beletten dat winsthongerige multinationals hun klauw leggen op sectoren die essentieel zijn voor onze maatschappij. Een goede zaak dus, maar in de praktijk heeft een politieke kaste ervan geprofiteerd om zich te verrijken.

Het minste wat je kunt zeggen is dat de democratische controle van de bevolking op deze intercommunales bijzonder mager uitvalt. In feite is het zelfs zo dat zodra de lokale mandatarissen verkozen zijn, de controle zes jaar stil ligt. De verdeling van de mandaten is het resultaat van een spelletje waarbij de belangrijkste postjes (lees: de best betaalde) door de lokale kopstukken van de traditionele partijen aan vrienden worden toegewezen. Het komt erop neer dat een laag van beroepspolitici zich kan verrijken door overal zitpenningen en vergoedingen op te strijken. En dat fenomeen betert er niet op als intercommunales meer en meer worden gerund als privébedrijven, natuurlijk.

De privatisering van de intercommunales

Die trend tot privatisering merk je op verschillende niveaus. Ten eerste werd het grootste deel van de sectoren waar de vrije markt beter niet op wordt losgelaten, al geprivatiseerd door dezelfde partijen die de intercommunales beheren. Om in de geliberaliseerde markt te kunnen evolueren, moeten intercommunales groeien. Als zij dat niet doen, kunnen zij de concurrentie met de privébedrijven niet verder aan. Op die manier zijn ze vaak geneigd hun sociale principes achter zich te laten door, bijvoorbeeld, hun werknemers een minder goed statuut te geven of door vaker een beroep te doen op onderaannemers. Daarnaast verminderen zij ook de toegekende dividenden aan hun aandeelhouders (de gemeenten dus). Vandaag betaalt Publifin nog slechts 10% uit van wat het in 2005 aan de gemeenten toekende. Waarom? De winsten moeten dienen om overnames te realiseren, waardoor de gemeenschap er moet voor opdraaien.

Ten tweede zijn er uit de intercommunales regelrechte naamloze vennootschappen ontstaan. Die nv’s maken het mogelijk almaar meer controlemechanismen en regels voor de intercommunales te omzeilen. In sommige gevallen zijn ze zelfs actief in domeinen die niets meer te maken hebben met het algemeen belang. Kijk maar hoe, bijvoorbeeld, de bestuurders van Publifin maatschappelijke invloed doen gelden via de participatie in een persgroep.

Die evolutie van intercommunales wordt perfect geïllustreerd door het feit dat in Nethys drie Luikse miljonairs actief zijn. Het gaat om vroegere directeurs of aandeelhouders van CMI, Cockerill Sambre en een verzekeringsgroep. Zij zitten daar om de intercommunales en het beheer van het openbaar bezit sneller rijp te maken voor de regels van de vrije markt.

Gelokt door de winst

Het gebrek aan democratische controle en het liberale beheer van het openbaar bezit scheppen ook ruimte voor persoonlijk gewin. De optelsom van vergoedingen voor openbare mandaten wordt beperkt tot een plafond van 180.000 euro bruto per jaar. Ter vergelijking: het gemiddelde loon in België bedraagt 46.869 euro bruto per jaar. Maar voor de elite van de traditionele partijen is dat plafond, ondanks alles, te laag. Vandaar het belang voor Publifin om nv’s te creëren of over te nemen. In die nv’s kunnen ze zetelen en tegelijk ontsnappen aan de opgelegde plafonds voor openbare bedrijven. Op die manier zou iemand als Stéphane Moreau (PS) er blijkbaar in geslaagd zijn een inkomen bijeen te scharrelen van meer dan 500.000 euro per jaar. “Zou”, want er is uiteraard geen controle op de privé-inkomsten van openbare mandatarissen.