Gediscrimineerd? Bewijs dat maar eens

Ben je “anders”? Dan krijg je in België nog vaak te maken met discriminatie. Of het nu over afkomst, gender, inkomen of handicap gaat: we behoren tot de slechtste leerlingen van de klas in Europa. Als slachtoffer sta je helemaal alleen in je strijd om discriminatie te bewijzen. Daar kunnen praktijktesten bij helpen, legt Nina Henkens van Kif Kif uit.

Wat voor organisatie is Kif Kif?

Nina Henkens. Wij zijn een interculturele organisatie. We strijden voor gelijkheid en tegen racisme, sinds 2001. We proberen met Kif Kif mensen instrumenten in handen te geven om een andere stem te laten horen in het debat over onze interculturele samenleving. We zijn actief in de coalitie van middenveldorganisaties Platform Praktijktesten Nu. Met die coalitie ijveren we voor juridische en proactieve praktijktesten, zowel tegen racistische discriminatie als voor alle andere beschermde criteria van de antidiscriminatiewet: gender, inkomen, handicap, enzovoort.

Praktijktesten, wat is dat precies? Hoe gaat dat in z’n werk?

Nina Henkens. Discriminatie is onwettelijk, dat is gewoon een feit. Maar we zien vandaag dat 80% van de meldingen van discriminatie gewoon wordt geseponeerd. Het is vaak moeilijk om te bewijzen dat je slachtoffer bent van discriminatie. Neem bijvoorbeeld de woonmarkt. Je zoekt al zolang naar een woning, maar telkens krijg je te horen dat het appartement net is verhuurd. Je hebt een sterk vermoeden van discriminatie. Je laat je vriend met Belgische achternaam eens naar een zelfde eigenaar bellen om te zien of die wel een positief antwoord krijgt. Dat is een praktijktest: je vergelijkt of mensen met een verschillende huidskleur, achternaam, gender, geaardheid, handicap, inkomen of achtergrond verschillend behandeld worden.

Nog een voorbeeld: op de arbeidsmarkt kan je het toepassen op sollicitanten met een gelijkaardig profiel, maar een andere naam. Mystery calls zijn nog een voorbeeld. Je belt als potentiële klant naar een bedrijf met een discriminerende vraag en je wacht de reactie af. Er zijn verschillende opties met die praktijktesten.

Op dit moment kiest de Vlaamse overheid voor zelfregulering op de private woonmarkt. Bedrijven moeten dus zelf intern discriminatie opsporen en aanpakken. In plaats van dat de overheid proactief werkt met praktijktesten.

Lees verder onder de foto

Jullie hebben met Platform Praktijktesten Nu de afgelopen maanden en jaren gemiliteerd voor praktijktesten. Hoe hebben jullie dat gedaan?

Nina Henkens. We proberen met Platform Praktijktesten Nu te sensibiliseren rond discriminatie. Niet alle mensen weten dat dat strafbaar is. We organiseren infosessies en workshops in buurthuizen om mensen daar rond te sensibiliseren. Daar blijft het natuurlijk niet bij. We mobiliseren ook voor verschillende acties, waaronder die van het platform 21/3.

Binnen het middenveld proberen we praktijktesten op de agenda te zetten. We doen lobbywerk om beleidsmakers te overtuigen van het nut en de nood ervan. We hebben zélf praktijktesten uitgevoerd en stapten met de resultaten naar de media. Wij hebben in ieder geval discriminatie kunnen aantonen. Nu blijft de vraag: welk gevolg wordt daaraan gegeven, hoe gaan we dat handhaven?

Resultaten van de praktijktesten schudden telkens de bevolking en politici wakker. Telkens blijkt dat gemiddeld een kwart van de huisbazen en bedrijven discrimineert. Wat zou de overheid moeten doen met die resultaten?

Nina Henkens. Er is inderdaad vaak verontwaardiging over de cijfers van discriminatie. Mensen willen niet dat anderen ongelijk behandeld worden. Toch mogen we de verrechtsing van de samenleving niet onderschatten. Ondanks dat mensen tegen discriminatie zijn, zorgt die verrechtsing er toch voor dat we het idee hebben dat sommige mensen het slechter hebben omdat ze de foute keuzes hebben gemaakt, minder hard werken, zich niet aanpassen, … Dat is heel gevaarlijk.

Politici weten best dat die praktijktesten werken. Ze gebruiken ze zelf in andere domeinen, bijvoorbeeld voor voedselveiligheid. Het mankeert gewoon aan politieke wil. Academische tests werken goed als sensibiliseringsmiddel. Ze zorgen voor een echte daling in discriminatie, maar het zal er nooit volledig mee verdwijnen. Er blijft een straffeloosheid waardoor hardnekkige discrimineerders er mee wegkomen. Wij pleiten er al jaren voor dat de overheid ervoor zorgt dat de regels die ze maakt, worden nageleefd. Er is toch ook controle op de naleving van sociale wetgeving? Of van zwart werk? Dat moet er ook zijn op discriminatie. Dat zou niet meer dan normaal mogen zijn.

Lees verder onder de foto

Worden praktijktesten geaccepteerd in het Belgische rechtssysteem als bewijs?

Nina Henkens. Dat hangt af van hoe de praktijktest wordt uitgevoerd. Uiteindelijk blijft het de rechtbank die bepaalt of de praktijktest al dan niet sluitend genoeg is als bewijs. Vanaf het moment dat er een vermoeden van discriminatie wordt uitgesproken door de rechter, is er een omkering van de bewijslast. Diegene die beschuldigd wordt van discriminatie moet dan zelf aantonen dat hij niet discrimineert. Er bestaan zaken waar praktijktesten gebruikt werden, maar ze zijn wel heel zeldzaam. Daarom vinden wij dat de inspectiediensten van de overheid proactief ingezet moeten worden.

Welke andere instrumenten en maatregelen kan de overheid nemen om discriminatie terug te dringen?

Nina Henkens. Lokale overheden kunnen zich meer concentreren op preventieve en sensibiliserende maatregelen. Veel mensen moeten weten welke rechten ze hebben wanneer ze gediscrimineerd worden. Het feit dat de lokale meldpunten van Unia gaan verdwijnen, helpt niet.

We moeten ook durven verder nadenken over de oorzaak van discriminatie. Eén van de redenen voor de discriminatie op de woonmarkt is schaarste. Te weinig aanbod en te veel vraag zorgt voor een wooncrisis. Dan wordt het makkelijker om te discrimineren. De basisnoden en behoeften van de mensen moeten gegarandeerd worden. Politici moeten vooral zelf hun voorbeeldfunctie naleven. Als ik het discours van bepaalde politici hoor ... Zij nemen discriminatie niet serieus of werken het zelfs mee in de hand. Ja, dan wordt de strijd tegen discriminatie natuurlijk geen politieke prioriteit. Daarom betoogt het Platform Praktijktesten Nu op zondag 19 maart mee met tientallen andere organisaties.