Onderwijs: als de maximumfactuur nog te duur is

Een maximumfactuur in het onderwijs is een goede stap vooruit. Maar het zorgt nog lang niet voor kosteloos onderwijs, zoals de Grondwet nochtans garandeert.

In oktober vorig jaar organiseerde jongerenbeweging KAJ de “Dag van de Kosteloze School”, een studiedag rond gratis onderwijs. Jongeren getuigden er over de werkelijke kostprijs van het onderwijs. En hoe dat lang niet voor iedereen betaalbaar is. De getuigenissen waren hard.

• “Ik kan niet de richting kiezen die ik wil”

• “Ik moet gaan werken om bij te dragen aan mijn schoolkosten”

• “Mijn ouders maken ruzie over de hoge kosten van mijn studies”

• “Op het einde van het schooljaar bleek dat we van al die dure boeken er maar heel weinig hebben gebruikt”

• “Ik heb mijn hobby’s laten vallen om mijn studies te kunnen betalen”

• “Thuis zitten we met aanmaningen en schuldbemiddeling”

• “Ik voel me uitgesloten, beschaamd, schuldig en machteloos”

• “Mijn ouders maken opmerkingen over de kostprijs van mijn studies. Ik voel mij dan machteloos omdat ik er niet veel aan kan doen. Als ik dan nog geld moet vragen voor een schoolse activiteit, durf ik dat soms niet”

Artikel 24 §3 van de Belgische Grondwet is nochtans duidelijk: “De toegang tot het onderwijs is kosteloos tot het einde van de leerplicht.” Dat is ook het uitgangspunt van de PVDA. Niets meer, niets minder.

“Als onderwijs elitair en ongelijk wordt, betaalt de hele samenleving de prijs”, sprak PVDA-onderwijsspecialiste Mie Branders bij het begin van het schooljaar. Want als jongeren hun dromen aan diggelen zien vallen omdat hun studiekeuze door financiële drempels wordt bemoeilijkt, hoe kun je hen dan motiveren om nog enthousiast deel te nemen aan de samenleving? Die jongeren voelen zich uitgesloten en ze zullen zich ernaar gedragen.

De maximumfactuur

Vlaams kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen zwengelde onlangs het debat aan over de maximumfactuur in het secundair onderwijs. Dat is een instrument om de kostprijs van activiteiten in het onderwijs te grenzen en bestaat al in het basisonderwijs. Vanobbergen kreeg daarvoor bijval van het Gemeenschapsonderwijs (GO!), het Netwerk tegen Armoede, de Gezinsbond, Welzijnszorg en Test-Aankoop. In het Antwerpse provinciaal secundair onderwijs wordt sinds begin dit schooljaar al gewerkt met een maximumfactuur en uit de eerste cijfers blijkt dat er nu al minder betaalproblemen zijn.

Maar onderwijs met een maximumfactuur is nog iets anders dan kosteloos onderwijs. Voor wie niets heeft, is elk maximum te veel. Ook een maximumfactuur. En de creativiteit waarmee heel wat dingen uit die maximumfactuur worden gehaald, is hemeltergend.

Voor grote gezinnen loopt de rekening nog sneller op door allerlei nevenkosten, zoals voor- en naschoolse kinderopvang, middagbewaking, openbaar vervoer dat alsmaar duurder wordt … En wie kinderen heeft in het beroeps- of technisch onderwijs is helemaal de pineut, want die richtingen zijn vaak het duurst.

Wat is kosteloos onderwijs?

Kosteloos onderwijs wil zeggen dat de school instaat voor alle leermiddelen en voorzieningen die nodig zijn om de einddoelen te behalen. Handboeken worden gratis ter beschikking gesteld, eventueel met een waarborg om de leerling aan te sporen zorg te dragen voor het materiaal.

Ouders worden niet verplicht te betalen voor voorschoolse of naschoolse opvang.

In Finland krijgen de leerlingen ’s middags een warme maaltijd gratis. In de Vlaamse scholen zou het al een vooruitgang zijn als er een warme maaltijd wordt aangeboden tegen democratische prijzen en dat ouders geen ‘boterhammentaks’ moeten betalen voor het gebruik van de refter.

Werktuigen, grondstoffen, speciale kledij, hulpmiddelen die een leerling nodig heeft in gespecialiseerde studierichtingen van het TSO, BSO of KSO worden kosteloos ter beschikking gesteld.

Verplichte schoolactiviteiten zoals educatieve bezoeken, zwemmen tijdens de les LO, de sport- of cultuurdag, stages, buitenlandse reizen moeten de scholen kunnen betalen met hun werkingsmiddelen.

Meer middelen, minder gevechtsvliegtuigen

Om de verplichte activiteiten en het gebruik van alle noodzakelijke leermiddelen en hulpmiddelen gratis te maken voor de leerlingen, moeten de werkingsmiddelen voor de scholen verhoogd worden. Helaas deed de Vlaamse regering het omgekeerde. Minister van Onderwijs Crevits (CD&V) verminderde de werkingsmiddelen van het basisonderwijs met 2,3 procent en van het secundair onderwijs met 4,5 procent, bovendien schafte ze de indexering van de werkingsmiddelen tot 2020 af.

Nu wimpelt ze de invoering van een maximumfactuur af onder het voorwendsel dat ze eerst via het instrument van de studiekostenmonitor zicht wil krijgen op de precieze studiekosten. Om de werkingsmiddelen te verlagen was er blijkbaar niet eerst een studie nodig. Het HIVA (KU Leuven) levert al twintig jaar studies af met gedetailleerde informatie over de kostprijs van de verschillende studierichtingen voor de ouders. Het onderwijs heeft dringend nood aan herfinanciering. Een paar gevechtsvliegtuigen minder, en een financiële boost voor onderwijs, is en blijft een zeer interessant voorstel van onze PVDA-jongerenbeweging Comac.