Dure energie, het Waterloo van De Wever?

"Dure energie is een goede zaak", zei De Wever in De Zevende Dag. Inderdaad: voor het ancien regime van de Franco-Belgische lobby wel. Net als voor subsidieslurpers als Fernand Huts en Jan De Nul die miljoenen euro's blijven binnenrijven, terwijl de gezinnen de rekening betalen met Turteltaksen en andere heffingen. Neen, de dure energie is een ramp, en zou wel eens het Waterloo van De Wever kunnen worden. Opiniestuk van PVDA-voorzitter Peter Mertens op knack.be.

Wat is het nu: regeerakkoord of niet regeerakkoord?

Dure energie, het Waterloo van De Wever?

De eerste vraag voor deze regering is eindelijk eens te bepalen of het regeerakkoord nu telt of niet. In het ene geval blijkt het regeerakkoord het slot op de deur om nieuwe voorstellen te weigeren. In het andere geval blijken niet alle beloften van dat regeerakkoord even zwaar door te wegen. Toen de jongens en meisjes van de Bond Beter Leefmilieu begin december, samen met Kom op tegen Kanker en het Netwerk Duurzame Mobiliteit, een petitie lanceerden tegen de verloning via salariswagens kregen ze een duidelijk antwoord van de regering. Bart De Wever, de schaduwpremier, smeet de deur hard dicht: "Ik heb weinig behoefte aan al die debatten. Er moet worden bestuurd vanuit het regeerakkoord en dit staat er niet in", zei hij. We blijven salariswagens riant subsidiëren, en halen het geld daarvoor bij draconische besparingen in het openbaar vervoer. Jawel, het regeerakkoord, en niets dan het regeerakkoord.

Of toch niet? Datzelfde regeerakkoord beloofde om onze energieprijzen te doen dalen tot op het gemiddelde van onze buurlanden. Niets, maar dan ook niets is daarvan in huis gekomen. Integendeel, het gaat gestaag de andere richting uit. Onze studiedienst vergeleek de stijging van de energieprijzen in Vlaanderen (op basis van de Vreg-prognose) met de energieprijzen in de buurlanden (op basis van de Creg-boordtabel van november 2015). Daaruit blijkt dat Vlaanderen in één klap het duurste wordt van al onze buurlanden, op gelijke hoogte met prijzenkampioen Duitsland. Gemiddeld zal een Vlaams gezin vanaf maart dit jaar 248 euro méér moeten ophoesten voor de jaarlijkse energiefactuur dan een gezin uit Frankrijk, Nederland of Groot-Brittannië. En, zo blijkt, de schaduwpremier van ons land vindt dat best een goede zaak. "Goedkope energieprijzen, dat zal in deze 21ste eeuw niet meer aan de orde zijn", vertelde de Bart De Wever gisteren op de Zevende Dag. "En dat is eigenlijk een goede zaak."

De 15.000-euro-verdiener zegt: "dure energieprijzen zijn een goede zaak"

Een energierekening van 150 euro voor de schaduwpremier, dat betekent nauwelijks 1 procent van zijn budget.

Een goede zaak, maar voor wie? Meer dan één op de vijf Belgische gezinnen (21,3 procent) leeft in een situatie van energiearmoede. Dat blijkt uit de eerste barometer van het Platform tegen Energiearmoede van de Koning Boudewijnstichting (KBS). Met de PVDA hebben we een proces aangespannen tegen de zogenaamde Turteltaks bij het Grondwettelijk Hof. Ondertussen hebben al 8.000 mensen zich bij ons proces aangesloten. Telkens met een pakkende persoonlijke getuigenis. Een man schrijft ons: "Wij gaan beiden fulltime werken en komen net toe op het einde van de maand, nadat wij al de dure rekeningen betaald hebben, kinderopvang voor twee, belastingen, en ga zo maar door. Hoe we deze extra taks moeten opvangen moeten we nog uitdokteren. En zo worden zelfs gezinnen van tweeverdieners beetje bij beetje armer. Triestig." Een vrouw: "Moet echt iedereen in de armoede gaan leven? Ik heb borstkanker en kan niet gaan werken. Wij leven in ons gezin van 1.200 euro per maand, waarvan alles moet betaald worden. Wij moeten ook eten. Bedankt Turteltaks." Een oudere man: "Ik ben zelf dit jaar op pensioen gegaan 65 jaar,. Het is een hele aanpassing om met minder geld rond te komen. En nu moet ik steeds meer uitgeven om gewoon maar de verwarming te kunnen opzetten. In plaats van iets te doen aan de armoede, wordt de armoede door deze maatregelen gewoon versterkt." Een vrouw: "Ik zelf ben mindervalide, voor meer dan 66 procent. Mijn man is werknemer, een lopende lening voor ons huisje, wij moeten nu al de eindjes aan elkaar knopen om onze kinderen een toekomst te bezorgen. Echt, die verhogingen van de elektriciteitsprijzen zijn schandalig." En nog: "Als alleenstaande fulltime werkende Belg kan ik nu al amper het hoofd boven water houden puur door de volledig uit de pan swingende rekeningen voor belastingen en andere uit de lucht gegrepen bijdragen zoals voor de Vlaamse zorgkas, verzekeringen, energie, en voeding. Nog hogere rekeningen zullen voor mij en vele andere nefast zijn en zullen de ondergang van onze economie betekenen."

Volgens Bart de Wever zijn die dure energieprijzen dus allemaal een goede zaak. Dat is natuurlijk allemaal wat makkelijker te beweren als je zelf een riant inkomen hebt van meer dan 15.000 euro per maand. Een energierekening van 150 euro per maand voor iemand die 1.500 euro verdient, dat is meteen een knauw van 10 procent op het budget. Een energierekening van 150 euro voor de schaduwpremier, dat betekent nauwelijks 1 procent van zijn budget.

De 15.000-euro-verdiener had moeten zeggen: "dure energieprijzen zijn een goede zaak voor het ancien regime van Electrabel & Co"

Het zelfbedieningssysteem van de Franco-Belgische privileges en monopolies wordt door deze regering onaangeroerd gelaten.

Je kan maar beter aan de andere kant van de elektriciteitskabels zitten. Daar waar de stroom geproduceerd wordt, de notionele intrestaftrek doorloopt, en alweer eens een halvering van de nucleaire rente werd doorgevoerd. Het zelfbedieningssysteem van de Franco-Belgische privileges en monopolies wordt door deze regering onaangeroerd gelaten. Meer nog: deze regering slooft zich uit om nog een betere butler te zijn voor de Gérard Mestrallets (CEO van Engie/Electrabel) en Etienne Davignons van deze planeet. Nada kracht van verandering. De regering draagt de gigantische geldtransfers van Belgische gezinnen naar de bankkluizen in Parijs op een gouden schaaltje aan. Ja mijnheer Mestrallet, zeker mijnheer Mestrallet, wij zorgen ervoor dat onze consumenten uw melkkoe zullen blijven. Zo kwam het dat onze regering op 1 december besloot om de nucleaire rente van Electrabel te halveren, en de kerncentrales toch langer open te houden.

"Opmerkelijk aan die 1ste december was dat the powers that be uit de Belgische energiewereld zonder enige gêne de schijnwerpers opzochten", noteerde journalist Paul Goossens. "Correctie: de regering nodigde ze uit om in die schijnwerpers te staan. Alsof ze daarmee duidelijk wilde maken dat de speeltijd voorbij is en dat energie in dit land een heel apart statuut heeft. Boven de politiek, bijna ongrijpbaar voor het parlement en. de Raad van State. Zo mocht de Franse staatsburger Gérard Mestrallet, président-directeur général van Engie, hoofdaandeelhouder van Electrabel, in de perszaal van de Wetstraat 16 naast Charles Michel plaatsnemen en mee tekst en uitleg geven over de nieuwe pax electrica. Hij deed dat met de gesofisticeerde arrogantie van iemand die weet dat hij incontournabel is en zal blijven. Ook vicepremier Jan Jambon zat erbij, voor spek en bonen dan. Niet zo heel lang geleden won zijn partij met 'de kracht van verandering' de verkiezingen, nu was hij een geprivilegieerde getuige en bovenal gewillige medeplichtige van de retour van het ancien régime. De tijd van toen is weer helemaal terug. Het Belgische energiebeleid zit opnieuw in de dikke portefeuille van een Franse multinational en België, inclusief het Vlaams Gewest, is opnieuw een volgzaam wingewest." Inderdaad, de 15.000-euro-verdiener had moeten zeggen: 'dure energieprijzen zijn goed voor het ancien regime van Franco-Belgische voorrechten en cadeaupolitiek aan Engie/Electrabel."

"Een framing om van te kotsen"

Toen het programma De Afspraak een filmpje liet zien waarin Pol Van den Driessche werd opgevoerd in een item over losse handjes en vrouwonvriendelijkheid, had De Wever het over 'een framing om van te kotsen'. De Wever, dat is algemeen geweten, besteedt veel aandacht aan framing en persstrategie. De woorden die hij uitspreekt zijn gewikt en gewogen. Dat was ook gisteren zo, op De Zevende Dag. "Bovendien", zo vertelde hij op de VRT, "is de btw op elektriciteit overal 21 procent, in alle landen." Dat is dus framing, en De Wever weet het maar al te goed. De framing bestaat erin om een verlaagd btw-tarief als een uitzondering voor te stellen, als een zotternij die alleen maar in België kan, en nergens anders bestaat. Nu zijn we toevallig goed op de hoogte, omdat we met de PVDA tussen 2007 en 2014 onverdroten campagne hebben gevoerd voor een btw-verlaging op gas en elektriciteit. We haalden niet minder dan 225.000 handtekeningen op voor die btw-verlaging, we voerden acties, laserden onze boodschap op kerncentrales, en bouwden met Tom De Meester een stevige dossierkennis op.

Zeggen dat 'het btw-tarief in alle andere landen op 21 procent ligt', dat is - om de meester zelve te citeren - 'een framing om van te kotsen'.

Onder die druk voerde de vorige regering de btw-verlaging op elektriciteit door in april 2014, net voor de verkiezingen. Een maatregel die in juni vorig jaar door de huidige regering ongedaan werd gemaakt. Toen al zei Tom De Meester: "Door de btw-kloof met het buitenland betalen wij jaarlijks 1,5 miljard te veel btw in vergelijking met het gemiddelde in onze buurlanden. Een btw-verhoging op elektriciteit is buiten proportie." Inderdaad, in plaats van een 21-procent-tarief in de andere landen, zien we heel wat Europese landen met lagere tarieven. De btw op elektriciteit is 5 procent in Groot-Brittannië, 5,5 procent in Frankrijk (op het stroomabonnement), 8 procent in Luxemburg, 10 procent in Italië en 13,5 procent in Ierland. Zeggen dat "het btw-tarief in alle andere landen op 21 procent ligt", dat is - om de meester zelve te citeren - 'een framing om van te kotsen'.

De Turteltaks: het Waterloo van De Wever?

De dure energiefactuur zou wel eens het Waterloo van Napoleon De Wever kunnen worden. Het gaat immers om een opeenstapeling van maatregelen door de Vlaamse en federale regering, en de vraag is wanneer de kwantiteit van taksen en heffingen zal omslaan in een kwaliteit van verzet. Het begon met de verhoging van de btw op elektriciteit naar 21 procent. Nadien volgde de schrapping van het deel gratis stroom. Vervolgens kwam de verhoging van de distributienettarieven door de ontspoorde zonnepanelenkosten. En als kers op de taart kwam er de extra taks van minister Turtelboom, door Tom De Meester treffend 'Turteltaks' genoemd. Het woord van De Meester maakte school, en vandaag is het precies de Turteltaks die de regering wel eens zuur zou kunnen opbreken.

Dat weet ook De Wever. In het eindejaarsinterview van Het Laatste Nieuws vertelde de Antwerpse burgemeester.: "De Turteltaks is een voorbeeld van slechte communicatie. Iedereen weet van wie dit project was. Het was dus een koud kunstje om de schuld te leggen waar ze logisch thuishoort, bij de oversubsidiëringspolitiek. En toch slaagt men erin om er de naam aan te geven van een minister van de huidige meerderheid (Annemie Turtelboom, red.). Dat is een klassiek voorbeeld van hoe je het jezelf vrij moeilijk maakt." Inderdaad, alle partijen hebben boter op het hoofd in het zonnepanelenverhaal, dat schreef ik in oktober al op Knack.be: "'Waarom moeten gezinnen de subsidiefactuur van zonnepaneelkoningen als Fernand Huts betalen?'" .

Maar het is niet omdat zowat alle vorige regeringen - met deelname van de N-VA - uit de bocht gingen, dat de Vlaamse regering vandaag geen keuze meer had. De waarheid is dat de N-VA vandaag heel bewust kiest om het zonnepaneeldebacle te laten ophoesten door gewone gezinnen, en de oversubsidiëring van zonnepaneelplantagehouders zoals Fernand Huts gewoon te laten doorgaan. Dat is de Turteltaks. "De grijns van minister Turtelboom zou haar weleens zuur kunnen opbreken", zo lazen we in de eindejaarsoverzichten van De Morgen. "Een liberale politica die geassocieerd wil worden met een pestbelasting, is als een kok die graag diepvriesmaaltijden opwarmt. Turtelboom staat electoraal bijzonder zwak. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen werd ze in 2012 zwaar overklast door Peter Mertens (PVDA), nota bene als justitieminister. Twee jaar later werd ze tijdens de federale verkiezingen haast verslagen door Meyrem Almaci (Groen). De grijns is dus hoogst ongepast, wil ze in 2018 en 19 niet roemloos van het schaakbord geveegd worden. Mensen vergeten snel, maar het woord Turteltaks heeft zich als een oorwurm in het gemeenschappelijke geweeklaag genesteld."

Zonneberg: 42.000 gezinnen betalen 100 euro aan Turteltaks om één enkele zonnepaneelplantage te bekostigen

Als er één iemand geen subsidies nodig heeft, dan wel baggerbaron Jan De Nul.

Terwijl onze stroomfactuur voor drie vierde uit taksen, nettarieven en andere Turteltaksen bestaat, blijft de regering met stroomsubsidies morsen voor de grote jongens. Wie dacht dat deze regering wel iets geleerd had uit het ontsporen van de zonnepanelensubsidies, is er aan voor de moeite. Vrijdag 7 januari regende het oude wijven in Zelzate. In het geplens, onder de paraplu, stonden actievoerders van de PVDA minister Turtelboom op te wachten aan de gipsberg van Zelzate, die sinds 2013 bekleed werd met 55.000 zonnepanelen. Eigenaar van de reusachtige zonneplantage: baggerkoning Jan De Nul. Die vrijdag had minister Turtelboom de gipsberg van Zelzate uitgekozen om haar boodschap te verspreiden. De dag van de actie tweette Turtelboom: "Grootste aansluitende zonnepark #Benelux ligt in #Zelzate. Voorzag in 2015 stroom voor 4700 gezinnen." In de keuze van de schamele 140 karakters van een tweet, liet de minister de essentie vallen. De plantage van De Nul slorpt jaarlijks 4,2 miljoen euro subsidie op. Dat betekent een Turteltaks van 100 euro voor 42.000 gezinnen. U vraagt, wij betalen. Zonneberg is het slechts denkbare voorbeeld van minister Turtelboom. Als er één iemand geen subsidies nodig heeft, dan wel baggerbaron Jan De Nul. Hij heeft een fortuin van 1,7 miljard (!) euro, goed voor de zevende plaats in de ultratop van rijkste Belgen. De Nul is een multinational met megaprojecten in de vijf continenten, van Dubai tot Vietnam. De groep draait een omzet van 1,8 miljard euro per jaar.

Uit interne documenten die bij de PVDA-studiedienst zijn beland blijkt dat het project in Zelzate (Terranova Solar) groenestroomsubsidies ter waarde van 4,2 miljoen euro per jaar krijgt. De stroom zelf wordt ook verkocht aan private energieleveranciers, voor 825.000 tot 1 miljoen euro per jaar. Dankzij de notionele interest (366.677 euro per jaar cadeau) blijft de winst zo goed als onbelast. Het hele project moet na 20 jaar de ronde som van 25 miljoen euro winst opbrengen voor de baggeraars achter het project. Terra Nova had die subsidies nooit mogen krijgen. Als het park in november 2013 opstart zijn de subsidies onder grote maatschappelijke druk fors afgebouwd en is de oversubsidiëring voor nieuwe parken weggewerkt. Terecht, want in 2013 zijn de prijzen van zonnepanelen fors goedkoper geworden. Alleen, de Vlaamse regering heeft een achterpoortje in de wet gezet voor grootschalige zonnepanelenparken. In het Energiedecreet wordt investeerders van zonneparken vriendelijk gewezen op een uitzonderingsclausule: "nieuwe productie-installaties die over een stedenbouwkundige vergunning en een milieuvergunning dienen te beschikken, genieten van de minimumsteun die geldt op het moment dat de laatste van deze vergunningen werd bekomen en mits binnen de drie jaar volgende op het verlenen van deze vergunning de installatie in gebruik werd genomen." Die datum van de bouwvergunning is 29 juni 2011. En dus heeft Zonneberg recht op de woekersubsidies van 330 euro per MWh, terwijl dat normaal minder dan 90 euro zou mogen zijn. Dat is de achterpoortpolitiek van de vorige regering, die door deze regering gewoon wordt verder gezet. Kracht van verandering? Nada. In mensentaal: wij betalen ons blauw voor plantagehouders als Fernand Huts en Jan De Nul.

De overwinning in het zonnepanelenproces

We zijn echter niet van het soort dat bij de pakken blijft zitten. In naam van ruim 19.000 consumenten spande PVDA-energiewatcher Tom De Meester een proces aan tegen de prijsverhoging van de distributienettarieven in mei 2011, waarbij een gemiddeld gezin 72 euro (exclusief btw) meer moest betalen op de energiefactuur. De PVDA kreeg gelijk van het Brusselse Hof van Beroep. De CREG tekende daar beroep tegen aan, en net voor de wintervakantie sprak het Hof van Cassatie zich uit. Cassatie gaf Tom De Meester gelijk en stelt dat het doorrekenen van de gestegen zonnepanelenkosten in 2011 onwettelijk was.

"Het Hof van Cassatie geeft ons definitief gelijk en stelt daarmee de bom onder de stroomfactuur op scherp", zegt Tom De Meester. "Na een jarenlange juridische strijd bevestigt het Hof wat wij al altijd hebben gezegd: het doorrekenen van de ontspoorde subsidies voor grootschalige zonnepanelenparken aan de consumenten is niet alleen onrechtvaardig, maar ook onwettelijk." De PVDA eist nu dat de distributienetbedrijven het te veel betaalde geld terugstorten aan de consument. "Het Hof van Beroep moet haar uitspraak van 2012 nu nog bekrachtigen, maar dat is een formaliteit. Op basis van dat eindarrest zal elke consument het sinds 2011 teveel betaalde geld kunnen terugeisen", zegt Tom De Meester. "Wij zijn van plan om consumenten te helpen bij het terugvorderen van het te veel betaalde bedrag bij de distributienetbedrijven."

Misschien is het tijd om massaal op straat te komen

Misschien is het tijd om massaal op straat te komen. Dat schreef de bezorgde moeder en burger Bieke Purnelle onlangs op haar blog. Het zou zo kunnen gaan over de knoeiboel die onze regeringen van het energiebeleid maken. Ik laat Bieke Purnelle zelf aan het woord: "De armoede neemt toe. Een kind op vijf groeit op in armoede. Energie- en andere facturen stijgen. Vrijwilligers zamelen geld en spullen in, delen soep en Sinterklaasgeschenken uit. Talloze burgers, middenveldorganisaties en vrijwilligers doen elke dag hun stinkende best om van deze samenleving een leefbaar geheel te maken. Intussen maken onze bestuurders er een onwaarschijnlijke knoeiboel van. Wie moet zich hier eigenlijk schamen?

Ik voel me alvast in mijn gezicht gespuwd als burger van deze samenleving, als vrijwilliger, als moeder van twee opgroeiende kinderen, wanneer ik vaststel dat men de euvele moed heeft om midden in een klimaattop, terwijl de hele wereld met ons lacht, een miljoenenakkoord te sluiten met Electrabel en laconiek beslist om kerncentrales langer open te houden."

De boze burger eindigt haar blog met een stevige oproep: "Misschien is het tijd om te stoppen met katjes en fossielen te posten op Twitter en Facebook, hoe geestig dat soort acties ook mogen zijn. Misschien is het tijd om te stoppen met slikken wat niet te slikken valt en eens luid en duidelijk te zeggen dat we het zat zijn." Als dat gebeurt, dan zal de dure energie het Waterloo van deze regering worden.

Dit artikel komt uit het maandblad Solidair van februari 2016. Abonnement.