Amerikanen winnen strijd voor minimumloon van 15 dollar

Wat onmogelijk leek, kregen de fastfoodwerkers, gezondheidswerkers, schoonmakers en leraars voor mekaar. In de staten Californië en New York wordt het wettelijk minimumuurloon alvast verdubbeld van 7,25 dollar naar 15 dollar. Vakbondsman Nicholas Allen vertelt over die inspirerende strijd.

Nicholas Allen is coordinator van de vakbond SEIU (Services Employees International Union), een van de grootste Amerikaanse vakbonden in de dienstensector. Hij was onlangs in ons land te gast op het statutair congres van de Algemene Centrale van het ABVV.

Kunt u uw vakbond SEIU even voorstellen, de vakbond achter de “Fight for 15”-campagne?

Nicholas Allen. SEIU werd in de jaren 1920 opgericht door conciërges van flatgebouwen in Chicago, voornamelijk immigranten uit Europa. Later sloten andere vakbonden aan, met werknemers uit de gezondheidssector, de openbare sector, de schoonmaak, de bewaking, de fastfood, enzovoorts. We tellen nu zo’n 2 miljoen leden.

Ik mag wel zeggen dat we een militante vakbond zijn. Zeker sinds de jaren 1980 dankzij de campagne Justice for Janitors (gerechtigheid voor conciërges, n.v.d.r.), waarop Ken Loach zich inspireerde voor zijn film Bread and Roses. Tijdens wilde stakingen in grootsteden als Los Angeles traden de vele onzichtbare werkers die de wolkenkrabbers schoonhouden uit de anonimiteit. Het waren moedige immigranten, soms zelfs zonder papieren, die eerst geen enkele steun van de vakbonden kregen. Toch wonnen ze hun strijd voor deftige arbeidsvoorwaarden en meer rechten. SEIU pikte die strijd op en bouwde er een grote, nationale campagne rond: Justice for Janitors.

In de gezondheidssector bouwden we voort op de burgerrechtenbeweging van de Afro-Amerikanen. We waren de favoriete vakbond van Martin Luther King. Hij apprecieerde SEIU omdat we altijd het verband legden tussen de economische strijd van de werknemers en de maatschappelijke strijd voor gelijkheid, rechtvaardigheid en waardigheid.

Ook vandaag staan we voor enorme uitdagingen als vakbondsbeweging, wereldwijd. De sociale modellen die we in de tweede helft van de vorige eeuw opbouwden, staan onder druk van een neoliberale politiek. De werkende klasse lijdt onder de zware besparingen, steeds meer mensen belanden in de miserie, terwijl de 42 rijkste mensen meer rijkdom bezitten dan de 3,7 miljard armsten. Om hun macht te behouden zijn de heersende klassen zelfs bereid om politici zoals Trump, Salvini, Orban, Duterte en Bolsonaro (de extreemrechtse leiders van repsectievelijk de VS, Italië, Hongarije, de Filipijnen en Brazilië, n.v.d.r.) te steunen. Als reactie tegen het trumpisme hebben we één duidelijk antwoord: een herboren, strijdbaar syndicalisme. In de Verenigde Staten vertaalt zich dat concreet in onze strijd tegen de McJobs, het internationale symbool van de precaire jobs.

Was dat inzicht de aanleiding voor de “Fight for 15”-campagne?

Nicholas Allen. Ja. We voelden dat de woede over de lage lonen groeide, dat de mensen moesten rondkomen met voedselbonnen, terwijl ze keihard werkten. Er was een groeiende groep van working poor. Logisch met een nationaal minimumloon van 7,25 dollar per uur. Daar wilden we iets mee doen. Alleen wisten we in 2012 niet hoe we het gingen aanpakken.

Achteraf gezien lijkt het alsof de 15 dollar-campagne heel strategisch gepland werd, maar eigenlijk hebben we gewoon een vergadering belegd met fastfoodwerkers en hen gevraagd welke looneis ze de moeite vonden om voor te strijden. Sommigen zeiden 10 of 11 dollar, anderen waren voor 12 of 13 dollar, of zelfs 20 dollar. Uiteindelijk vonden ze 15 dollar wel goed klinken voor de fastfoodwerkers. Het lijkt een magisch cijfer, maar de oorsprong ligt dus gewoon bij het buikgevoel van de mensen, bij wat de fastfoodwerkers echt wensten en waarvoor ze de strijd wilden aangaan. Vervolgens zijn we allerlei studies en argumenten gaan zoeken om die 15 dollar te onderbouwen.

En dan zijn jullie in één bedrijf gestart met acties?

Nicholas Allen. Neen, we zijn begonnen met het samenbrengen van werknemers uit de fastfoodsector in New York. We richtten een stakerscomité op met werknemers van allerlei fastfoodketens. We zochten overal werknemers die wilden meestrijden. Zo kwamen we tot een voldoende grote groep die niet zomaar zou weggeblazen worden en die bovendien kon opgemerkt worden in de media. We zijn gestart met amper 150 werknemers en een ongelooflijk ambitieuze eis: de verdubbeling van het minimumloon van 7,25 dollar naar 15 dollar. Sommigen noemden ons Don Quichots. Ik moet toegeven dat de strijd ook wel een experiment was.

Wat deden jullie concreet?

Nicholas Allen. Staken. Op een dag organiseerden we een eerste staking. De 150 deelnemers staptend die dag om zes uur ’s morgens buiten uit hun fastfoodrestaurant en zetten op de stoep een stakerspiket op. Een tijdje later hielden we een manifestatie op Times Square en organiseerden we allerlei acties. Het aantal deelnemers van het stakerssteuncomité groeide uit tot tweeduizend. Dat was het echte begin van de “Fight for 15”-campagne.

We hadden nooit gedacht dat het zou lukken, want we zijn heel klein gestart met gekke eisen, zeker als je de bescheiden looneisen van de vakbonden toen zag. Maar het werkte, de mensen hadden zo’n ambitieuze eis nodig als motivatie.

We zetten een atypische organisatie op. In een sector als de fastfood werken klassieke vakbondsformules niet omdat de werknemers erg verspreid werken. Wat begon in één stad verspreidde zich als een olievlek over heel de VS. Een jaar na onze start waren er al in zestig steden actiegroepen van de “Fight for 15”-campagne. De campagne breidde uit van fastfoodwerkers naar schoonmakers, huishoudwerkers, onderaannemers in de luchthaven. Overal waar slecht betaalde, ondergewaardeerde werkers zich realiseerden dat ze echt kunnen winnen.

Hadden de mensen geen schrik? Zomaar staken? En dan nog op hun eentje of met twee in een restaurant, terwijl de andere collega’s bleven werken?

Nicholas Allen. Ja, dat was heel moedig van hen. We hadden zelf ook schrik dat er represailles zouden komen tegen de actievoerders. Wettelijk is daar weinig tegen in te brengen. De syndicale rechten zijn extreem zwak in de VS. Daarom bedachten we creatieve technieken om onze mensen te beschermen. We hadden ons goed voorbereid op de eerste stakingsdag maar zeker ook op de dag erna. Zo werd in een Burger King in Brooklyn een van onze actieve stakers op staande voet ontslagen. Een uur later gingen we met een honderdtal personen het restaurant binnen en lieten we de manager horen dat we pas zouden weggaan als hij onze dame weer in dienst zou nemen. Je moet weten, die manager verdient zelf maar 10 dollar per uur. Hij belde zijn baas en die zag direct de ernst van de zaak: “Het kan ons niet schelen wat je doet, maar zorg dat het restaurant weer draait of we verliezen 5.000 dollar per dag”. Hij heeft daarop de dame opnieuw aangeworven.

We leerden dat de stakers door zo’n confrontatie respect afdwingen. Na die eerste staking in New York hebben we nog maar weinig martelaren gehad die slachtoffer werden van repressie. Het lukte ons voor het eerst om in die precaire sector een krachtsverhouding op te bouwen.

Jullie behaalden een overwinning in New York. Alleen daar?

Nicholas Allen. In de staat New York kwam er een wet die het minimumloon in vier jaar op 15 dollar brengt. In 2022 zal dus iedereen minstens 15 dollar per uur betaald worden. Het is een enorme sprong, want vergeet niet dat het minimuloon in New York 7,25 dollar bedroeg, even laag als het nationale minimumloon. Stad na stad wonnen we de 15 dollar: in Seattle, San Francisco, Los Angeles, New York ... Daarna slaagden we erin om hetzelfde binnen te halen voor alle werknemers op het grondgebied van de staten New York en Californië. Tegen 2022 moeten die allemaal op 15 dollar zitten. Dat is een historische sprong voorwaarts voor momenteel 20 miljoen laagbetaalde werknemers. Ze zijn op weg naar een verdubbeling van hun loon! Het is de grootste vooruitgang voor de werkende klasse sinds de New Deal van de jaren 1930.

De linkse senator en ex-presidentskandidaat Bernie Sanders schaarde zich achter jullie campagne. Versterkte dat de beweging? Wat is het verband tussen de syndicale en politieke strijd?

Nicholas Allen. De Democratische Partij stond eerst heel afstandelijk tegenover de campagne. De partijleiding vond dat we te hard van stapel liepen. Bernie Sanders, die al heel lang in de Senaat zetelt, ijverde in 2011 voor een minimumloon van 10 dollar. Maar toen hij zag dat de campagne aansloeg, steunde hij ons direct en in 2016 heeft hij onze eis van 15 dollar geïntegreerd in zijn kiescampagne. Hij haalde verrassend hoge scores.

Een van de redenen was de grote ontevredenheid bij de mensen over de lage lonen en de radicale eis van 15 dollar die alleen Bernie steunde. Sindsdien is hij een van onze grootste supporters. Gisteren sprak hij in de Senaat nog over onze campagne voor 15 dollar. Langzaam maar zeker is de hele Democratische Partij opgeschoven en nu aanvaarden ze officieel de eis van 15 dollar, zelfs al zijn niet alle afgevaardigden daar gelukkig mee. Voor een partij die geen “partij van de arbeid” is, is dat toch een grote vooruitgang. De linkse stroming binnen de Democratische Partij is meestal klein en zonder invloed, maar deels dankzij de campagne is dat helemaal veranderd.

We zien ook dat de praktische gevolgen van de 15 dollar ronduit positief zijn. De economie draait goed, de kleine bedrijven hebben hun deuren niet moeten sluiten, geen enkel bedrijf is verhuisd en de werknemers hebben meer geld om te besteden. Ze doen dat ook effectief. Elke dollar komt terug in de economie. Een verhoging van het minimumloon is een veel betere investering dan het verrijken van de miljonairs.

Welke zijn de perspectieven van de beweging? Blijven jullie voortdoen met 15 dollar of heeft de beweging nieuwe eisen?

Nicholas Allen. In de staten waar we de 15 dollar binnenhaalden, kunnen we niet meer roepen “Fight for 15”. Maar onze tweede fundamentele eis blijft overeind. Van bij de start was onze volledige slogan “Fight for 15 and a union”. In heel veel sectoren bestaat gewoon het recht niet om zich in vakbonden te organiseren of wordt het de facto onmogelijk gemaakt. Hoe we die strijd precies gaan omzetten in concrete eisen, zijn we nog aan het bekijken. In de fastfood kan dat bijvoorbeeld door sectoronderhandelingen te starten, zoals in België. Zulke sectoronderhandelingen bestaan vandaag bijna niet in de VS. Maar we willen er voor gaan. Het onmogelijke eisen … en winnen, we weten nu dat het kan.

Werken jullie ook internatio-naal samen met partner-vakbonden?

Nicholas Allen. Absoluut. We staan tegenover multinationals zoals ISS, IBM, G4S, McDonald’s. Onmogelijk om die strijd alleen maar in één land te voeren. We werken samen met internationale vakbondskoepels zoals UNI, waarin we bijvoorbeeld contact leggen met vakbonden uit de schoonmaak. We voerden al wereldwijde campagnes tegen reuzen zoals ISS en G4S, met positief resultaat. Via IUF, de internationale vakbondskoepel van de voedingssector, voerden we in een twaalftal landen campagne rond McDonald’s.

Tegenover de machtige multinationals hebben we een enorme achterstand. We moeten daarom als vakbond investeren in internationalisme. Niet alleen door mooie speeches te geven, maar vooral door echte campagnes te voeren met resultaat. We hebben geen keuze. Kijk naar de schrijnende situatie in de VS. De zes rijkste leden van de familie achter warenhuisketen Walmart bezitten evenveel als de 42 miljoen armste Amerikanen. Jeff Bezos, de baas van Amazon, bezit op z’n eentje 140 miljard dollar. Terwijl aan de onderkant van de samenleving 25% van de Amerikaanse kinderen honger lijdt, in het rijkste land ter wereld. Dat is de harde realiteit in een land waar maar 6% van de werknemers in de privésector aangesloten zijn bij een vakbond. Wij hebben nog veel werk voor de boeg. Maar we rekenen ook op jullie. Als jullie achteruitgaan, wordt het nog moeilijker voor ons. Of andersom, als jullie vooruitgaan helpt dat ons. Jullie kunnen op ons rekenen, maar wij rekenen ook op jullie. Dat is internationale solidariteit.

Dit artikel komt uit het magazine Solidair van januari-februari 2019. Abonnement.